Prawo spadkowe, będące ważnym elementem prawa cywilnego, definiuje mechanizmy i procedury odpowiedzialne za przeniesienie majątku po zmarłej osobie na jej spadkobierców. W tej dziedzinie prawa poruszane są zagadnienia takie jak ustalanie kręgu spadkobierców, podział aktywów, obowiązkowe zachowki, a także odpowiedzialność za zobowiązania finansowe pozostawione przez zmarłego.

Przepisy rozstrzygają, jak majątek może przejść na nowych właścicieli, czy to za sprawą testamentu, czy poprzez spadek ustawowy, kiedy zmarły nie pozostawił dyspozycji ostatniej woli.

Jaki jest cel planowania sukcesji?

Celem planowania sukcesyjnego jest holistyczne zarządzanie sprawami związanymi z przejściem majątku po zgonie, aby zapobiegać problemom związanym z dziedziczeniem ustawowym, zoptymalizować kwestie podatkowe, zagwarantować ochronę majątku, zadbać o równomierne rozliczenia oraz uregulować zobowiązania pomiędzy spadkobiercami, a także między spadkobiercami a wspólnikami, oraz zapewnić sprawiedliwy podział aktywów.

Najważniejszą kwestią w planowaniu sukcesji jest zabezpieczenie ciągłości przechodzenia majątku w obrębie rodziny, przygotowanie planu wystarczająco elastycznego, aby mógł adaptować się do ewoluujących okoliczności oraz uwzględnienie wszystkich elementów majątkowych i potencjalnych scenariuszy. Ważne jest także, aby spadkobiercy byli odpowiednio przygotowani do zarządzania tym majątkiem.

Drugie założenie strategii sukcesji koncentruje się na zarządzaniu majątkiem w sposób, który jest zgodny z intencjami zmarłego. Obejmuje to zachowanie majątku w pełnym zakresie, zapewnienie płynności w jego zarządzaniu, realizację sprawiedliwego i bezkonfliktowego podziału majątku w rodzinie oraz finansowe zabezpieczenie rozliczeń między spadkobiercami a innymi zainteresowanymi stronami, takimi jak wspólnicy.

Na czym polega sukcesja w firmie rodzinnej?

Sukcesja często kojarzona jest z przygotowaniem organizacji do przekazania po zgonie założyciela. W ujęciu podstawowym obejmuje przekazywanie władzy nad przedsiębiorstwem następnym pokoleniom, przy jednoczesnym utrzymaniu własności w ramach rodziny.

Jednak definicja nie wyczerpuje pełni tematu, gdyż sukcesja w przedsiębiorstwie rodzinnym ma znacznie szerszy zakres. W praktyce wyróżnia się różnorodne formy tego procesu, takie jak stopniowe wprowadzanie dzieci do zarządzania biznesem, co ma na celu przyszłe przekazanie im firmy, czy też prowadzenie rodzinnego przedsiębiorstwa przy pomocy zewnętrznego menedżera.

Pierwsza z tych metod koncentruje się na naukach i przygotowaniu dzieci do poznania specyfiki i metod zarządzania firmą. Dzięki temu są one lepiej przygotowane do jej prowadzenia w przyszłości. Umożliwia to rodzicom przekazanie biznesu bez obaw o jego stagnację czy problemy wynikające z niewystarczającego przygotowania.

Druga metoda, mniej rozpowszechniona, opiera się na angażowaniu kierownika z zewnątrz, który dzięki swojemu doświadczeniu i kompetencjom zapewnia ciągłość działania firmy. Pozwala to właścicielom na złagodzenie tempa pracy przy jednoczesnym utrzymaniu kontroli nad przedsiębiorstwem.

Czym jest zarząd sukcesyjny?

Zarząd sukcesyjny stanowi metodę tymczasowego administrowania firmą po zgonie jej właściciela. Umożliwia prawowitym spadkobiercom podjęcie decyzji o przyszłości przedsiębiorstwa, czyli o ewentualnej sprzedaży, zamknięciu lub kontynuacji działalności.

Poprzez wczesne wyznaczenie zarządcy i dokonanie zgłoszenia w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, firma funkcjonuje bez zakłóceń, a zarządca może przejąć zarządzanie nią bezpośrednio po śmierci właściciela, bez konieczności regulowania formalności notarialnych.

Umowy z pracownikami pozostają aktywne, co wspiera ciągłość realizacji kontraktów oraz pozwala zarządcy na szybkie potwierdzenie uprawnień do wykonywania koncesji czy zezwoleń.

Zarząd sukcesyjny, którym kieruje wyznaczony zarządca, odpowiedzialny jest za prowadzenie firmy aż do momentu uregulowania formalności spadkowych, w tym za umowy z pracownikami, relacje z kontrahentami, kwestie podatkowe oraz ZUS. Ten zarząd wygasa standardowo po 2 latach od śmierci przedsiębiorcy, lecz sąd może wydłużyć ten okres do maksymalnie 5 lat z ważnych przyczyn.

Proces może zakończyć się wcześniej, jeśli nikt nie przyjmie spadku w ciągu dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy. Może również dojść do wcześniejszego zakończenia, jeśli firma przejdzie na własność jedynego spadkobiercy, osoby uprzywilejowanej lub zostanie nabyta przez jedną osobę. Inne sytuacje to wykreślenie zarządcy z rejestru bez mianowania nowego w ciągu miesiąca, ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa oraz podział spadku obejmujący firmę.

Podatek od spadków i darowizn

Zgodnie z prawem przejęcie przedsiębiorstwa osoby fizycznej i udziałów w nim przez spadkobierców lub na mocy zapisu windykacyjnego jest zwolnione z obowiązku płacenia podatku od spadków i darowizn, pod pewnymi warunkami.

Pierwszym z nich jest zgłoszenie tego nabycia do odpowiedniego urzędu skarbowego na określonych formularzach SD-ZP lub SD-Z2, w przypadku członków najbliższej rodziny, w ciągu sześciu miesięcy od dnia, gdy decyzja sądu o nabyciu spadku stanie się ostateczna, lub od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, bądź wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Drugim warunkiem jest prowadzenie przedsiębiorstwa przez okres minimum dwóch lat od dnia przejęcia, chyba że przedsiębiorstwo nabywa ktoś z najbliższej rodziny – wówczas wymóg ten nie obowiązuje.

W sytuacji, gdy przedsiębiorstwo nabywane jest przez więcej niż jedną osobę lub gdy całość przedsiębiorstwa przekształcana jest we wkład do spółki, zwolnienie z podatku również ma miejsce, o ile nowo nabyte udziały lub akcje nie zostaną odsprzedane przez okres dwóch lat.

Dodatkowo długi i inne zobowiązania związane z działalnością przedsiębiorstwa, które obciążają przedsiębiorstwo, nie mogą być odliczone od wartości innych majątków będących przedmiotem spadku. Osoby nabywające przedsiębiorstwo nie są zobligowane do jego osobistego prowadzenia.